26 Май 2023 йил 2789

Саломатлик сирлари: Қутуриш касаллиги ҳақида нималарни биласиз?

Қутуриш касаллиги ўткир юқумли зооноз (ҳайвонлардан одамга юқувчи)  хасталик ҳисобланиб, касалликни даволаш ва олдини олиш  чоралари ўз вақтида зудлик билан кўрилмаса, натижада фожиали ўлим билан якун топувчи хасталикдир. Бу касалликни нейротроп яъни нерв ҳужайрасига зарар етказувчи вируслар қўзғатади. Қутуриш хасталиги инсониятни қадим замонлардан буён давосининг йўқлиги ҳамда аянчли ҳолда ўлим топиши билан қўрқувга солиб келган, қутуриш ҳақида Ибн Сино, Гиппократ, Ар-Розий, Аристотел каби буюк мутафаккир олимлар ўз асарларида маълумотлар келтириб ўтган. XVIII аср ўрталаригача “қутуриш касаллигининг олдини олиш чоралари йўқ!”- деб келинган эди, лекин XVIII асрнинг охирларига бориб касалликка қарши вакцина ихтиро қилинди. Ушбу вакцинадан ҳозирги кунгача касалликни олдини олишда фойдаланиб келинмоқда.

         Касаллик белгилари- касалликнинг яширин даври одамларда 12-14 кундан то бир ойгача чўзилиши мумкин, айрим ҳолларда бир йилдан ҳам ошади. Бироқ аксари қутурган ҳайвон тишлагандан сўнг ёки терининг тирналган, жарохат олган ерига унинг сўлаги теккандан бошлаб, ўтган 3 ҳафта билан 3 ой ўртасида касаллик кўпроқ юзага келади. Ҳайвон одам танасининг юқори қисмларидан(бош, бўйин, юз,кўкрак қафаси, қўл бармоқлари) марказий нерв системасига яқин жойлардан тишлаши касалликнинг тез авж олишига олиб келади. Яширин даврда одам ўзини соғлом ҳис этади (Ҳайвонлар ҳам). Яширин даврдан сўнг одам миясига ғалати ахмоқона фикрлар келади, беъмани тушлар кўради, жуда ҳам ғазабкор бўлади, ақлдан озади, сувдан, шамолдан ва ёруғликдан қўрқади ўзини қоронғу жойга уради, кўзига ҳар хил ҳайвонлар кўринади. Касаллик авжига чиққанда сўлак ажралиб бошлайди, ютиниш, нафас олиш қийинлашади.

Қутирган итнинг аломатлари ит безовталанади, қоронғу жойга яширинади, эгаси чақирганда гоҳ қарайди, гоҳ қарамайди, овқат емай қолади ҳар хил буюмларни ғажий бошлайди, одамларга ҳатто эгасига ташланади. Боғланган бўлса арқонни ғажиб узиб узоқ жойларга санғиб кетади. Одамлардан фарқли ўлароқ, итларда сувдан қўрқиш аломати кузатилмайди(фақатгина сув ичишга қийналади, сув ича олмайди). Итдан ташқари бошқа қутирган сут эмизувчи ҳайвонларда ҳам шу ҳолатлар кузатилиши мумкин

         Юқиш йўллари- қутуриш касаллиги вируси одам ёки ҳайвон организмига қутурган уй ҳайвонлари, дайдиб юрган ит, мушук ва ёввойи ҳайвонлар сўлаги орқали юқади. Шуни айтиб ўтиш керакки ҳайвоннинг сўлаги фақат касаллик юзага чиққан даврда эмас, балки касаллик яширин даврида эканлигидаёқ касаллик юқумли бўлади. Вирус юққан қутурган ҳайвон одамни тишлаганда ёки унинг сўлаги тирналган, шилинган, жароҳатланган терига, кўз, бурун, оғиз, томоқ шиллиқ пардаларига текканда  вируслар организмга ўтади ва касаллик юқади. Бундан ташқари қутириб ўлган дайди ит ва сут эмизувчи бошқа ҳайвонлар тана тўқимаси билан озиқланган йиртқич қушлар ҳам касалликни юқтириши мумкин(ўша қуш инсон билан мулоқатда бўлганда).

Касалликнинг олдини олиш чоралари:

  1. Барча уй ҳайвонлари қутуриш касаллигига қарши эмланиши керак
  2. Ҳайвон тишлаганда ёки унинг сўлаги теккан ҳар бир киши зудлик билан мутахасис шифокорга(хирург, травматолог (рабиолог)) мурожаат қилиши ҳамда зарур деб топса, қутириш касаллигига қарши эмланиши шарт (эмлаш қанча эрта бошланса касаллик олди тез бартараф этилади ) !
  3. Эмлаш курси тўла тугаши ва тўлиқ олиниши керак, эмлангандан сўнг 6 ой давомида спиртли ичимликлар истеъмол қилиш қатъиян ман этилади.
  4. Агар одамни ҳайвон тишласа ёки сўлаги терига тегса шу заҳоти оқар сувда совунлаб ювиб ташлаш, жарохат жойига 70%ли спирт, йод, брилиант яшили бошқа дезинфекцияловчи воситалар суртиш ва тезликда касалхонанинг жарроҳлик ёки травматалогия бўлимига мурожаат этиши керак.

5. Махалла ва гузарларда дайди ит, ҳамда мушукларнинг пайдо бўлишига йўл қўймаслик ҳамда ветеринария хизмати томонидан чоралар кўриш лозим.

Text to speech